Helicobacter pylori: leczyć, czy nie leczyć? Oto jest pytanie…
Helicobacter pylori to mała bakteria gram-ujemna, która zasiedla powierzchnię komórek nabłonkowych błony śluzowej żołądka. Za udowodnienie, że to właśnie stan zapalny wywołany tą bakterią odpowiada za rozwój choroby wrzodowej, przyznano nagrodę Nobla. Od tego czasu nastąpiła nowa era leczenia wrzodów – antybiotykami. Pomimo że dokładny mechanizm przenoszenia zakażenia nie jest znany, od tego czasu zaczęto również podkreślać znaczenie zachowywania ogólnych zasad higieny w zapobieganiu i leczeniu choroby wrzodowej. Test na obecność Helicobacter wykonują zwykle osoby z objawami dyspeptycznymi, czyli głównie bólem w nadbrzuszu, odbijaniem, zgagą – uczuciem pieczenia za mostkiem, lub osoby, u których bliskich stwierdzono zakażenie w trakcie gastroskopii, a także osoby z niedokrwistością. Czasami infekcję wykrywa się przypadkowo w trakcie gastroskopii wykonywanej z powodu podejrzenia krwawienia z przewodu pokarmowego. Najnowsze badania epidemiologiczne wskazują, że na świecie ilość osób zakażonych tą bakterią sięga 50% populacji – w Polsce około 80%! Zakażony – nie znaczy, że koniecznie musi być leczony, szczególnie, że ryzyko nawrotu zakażenia jest istotne, a odporność na antybiotyki wzrasta. Często więc pacjenci zadają pytanie: „leczyć czy nie leczyć?”
Polskie Towarzystwo Gastroenterologiczne zredagowało ścisłe zalecenia (przedstawione w tabeli), – kiedy takie leczenie, nazywane „eradykacją” jest niezbędne (tabela 1). Ze względu na pewne ryzyko rozwoju raka żołądka, czy chłoniaka żołądka w przewlekłym zapaleniu – leczenie eradykacyjne można podjąć także na życzenie pacjenta, nawet jeśli żadne z wymienionych wskazań nie jest spełnione.
Obecność Helicobacter pylori można wykazać podczas gastroskopii – jeśli lekarz zleci dodatkowo test urazowy, a także w domu za pomocą dostępnych bez recepty testów. Test na obecność przeciwciał przeciw bakterii we krwi pacjenta ma wartość, jeśli był wykonany u osoby, która nie przyjmowała w ostatnim czasie antybiotyków. W przeciwnym razie może dać wynik fałszywie dodatni, gdyż przeciwciała utrzymują się w surowicy pacjenta nawet przez kilkanaście miesięcy po wyleczeniu. Dużo bardziej swoisty jest test na obecność antygenów H. pylori w stolcu. Testy te mogą być podstawą do podjęcia leczenia eradykacyjnego i nadają się do kontroli skuteczności leczenia. Najprostszy zestaw eradykacyjny składa się z amoksycyliny, metronidazolu i jednego z inhibitorów pompy protonowej (IPP). W leczeniu pierwszego wyboru można też zastosować zestaw złożony z 4 leków: soli bizmutu, tetracykliny, metronidazolu i IPP. Czas leczenia wynosi minimum10 dni. Preparat zawierający bizmut i pozostałe antybiotyki w jednej kapsułce jest dostępny pod nazwą Pylera. Po nieskutecznym leczeniu pierwszego wyboru należy zastosować zestaw złożony z amoksycyliny, lewofloksacyny i IPP lub terapię sekwencyjną: amoksycylinę i IPP przez 5 dni, a następnie klarytromycynę, tynidazol (albo metronidazol) i IPP przez kolejne 5 dni. Leczenie trzeciego rzutu powinno się opierać na ocenie wrażliwości bakterii na antybiotyki.
Wskazania do leczenia zakażenia Helicobacter pylori u osób dorosłych
1. Choroba wrzodowa żołądka/dwunastnicy – aktywna, nieaktywna i powikłana
2. Chłoniak żołądka typu MALT
3. Zanikowe zapalenie żołądka
4. Stan po resekcji żołądka z powodu raka
5. Krewni 1. stopnia chorych na raka żołądka
6. Dyspepsja niediagnozowana lub czynnościowa
7. Długotrwałe leczenie inhibitorami pompy protonowej
8. Planowane dłuższe leczenie NSLPZ
9. Pierwotna małopłytkowość immunologiczna
10. Niewyjaśniona niedokrwistość z niedoboru żelaza
11. Niedobór witaminy B12
12. Życzenie wyrażane przez pacjenta
autor
dr n.med. Sylwia Zawada-Targoni