Od kilku lat na rynku pojawiają się leki przeciwcukrzycowe (obniżające glikemię) o nowych, interesujących mechanizmach działania. Najnowsze zalecenia PTD zakładają możliwość jednoczesnego stosowania nowych leków łącznie z metforminą już od rozpoznania lub stosowania ich od początku w monoterapii, jeśli pacjent z cukrzycą z jakiegoś powodu nie może przyjmować metforminy lub jej nie toleruje.
Do tych „nowych” leków hipoglikemizujących należą przede wszystkim inhibiotory dipeptydylo-peptydazy IV (tzw.: „gliptyny”), analogi naturalnie występujących hormonów jelitowych – inkretyn, oraz inhibitory kotransportera sodowo-glukozowego SGLT-2 (tzw.:”gliflozyny”). Inkretyny są to hormony jelitowe, które zwiększają po posiłkowe wydzielanie insuliny przez komórki β wysp trzustkowych, nawet zanim dojdzie do po posiłkowego wzrostu stężenia glukozy w surowicy. Powodują zwolnienie wchłaniania substancji pokarmowych przez zwolnienie opróżniania żołądka, zmniejszenie apetytu i zmniejszenie wydzielania glukagonu przez komórki α wysp trzustkowych. Przedstawiciele tej grupy hormonów jelitowych to: glukagonopodobny peptyd-1 (GLP-1) i glukozozależny peptyd insulinotropowy (żołądkowy peptyd hamujący, GIP). Oba hormony są szybko inaktywowane przez enzym peptydazę dipeptydylową-4 (DPP-4). Badania wykazały, że osoby z cukrzycą typu 2 cechują się mniejszymi stężeniami inkretyn. W warunkach laboratoryjnych opracowano kilka długo działających analogów inkretyn, które zostały przystosowane do podawania – niejako substytucji – chorym z cukrzycą typu 2: eksenatyd (Bydureon) i liraglutyd (Victoza). Główną niedogodnością w stosowaniu tego typu leków jest fakt, że muszą one być podawane w postaci iniekcji podskórnej i niestety na razie nie są refundowane.
Innym sposobem zwiększenia stężenia inkretyn u pacjenta jest zahamowanie ich rozpadu, a więc zahamowanie DPP-IV. Na rynku dostępnych jest obecnie kilka preparatów o tym mechanizmie działania: linagliptyna (Trajenta), wildagliptyna (Galvus), sitagliptyna (Januvia), saksagliptyna (Onglyza), a w niedługim czasie także alogliptyna. Gliptyny obniżają stężenie hemoglobiny glikowanej o 0,5-1%. Bardzo rzadko obserwowano reakcje alergiczne, wysypkę. U niektórych pacjentów występowało zapalenie trzustki. W przypadku wystąpienia ciężkiego i długotrwałego bólu brzucha z wymiotami lub bez wymiotów należy skontaktować się z lekarzem, ponieważ te objawy mogą wskazywać na zapalenie trzustki.
Kolejna z omawianych grup: inhibitory kanału SGLT-2: dapagliflozyna(Forxiga), empagliflozyna (Jardiance), kanagliflozyna (Invokana) – działają poprzez zahamowanie zwrotnego wchłaniania glukozy z kanalików nerkowych. U zdrowej osoby cała glukoza, która ulega przesączeniu z krwi do moczu – w nerkach ulega resorbcji zwrotnej przez kanały SGLT-2. Zahamowanie SGLT-2 sprawia, iż nadmiar glukozy usuwany z organizmu jest z moczem. W badaniach wykazano, że pacjent traci średnio do 90 mg glukozy na dobę, co stanowi około 320 kcal dziennie (jeden pączek;). Dzięki temu pacjent nie tylko ma niższe glikemie, ale także traci na wadze. Zaobserwowano zmniejszenie masy ciała o średnio 2,5 kg po stosowaniu empagliflozyny. W przypadku tego konkretnego preparatu wykazano także dodatkowe korzyści w postaci redukcji śmiertelności z przyczyn sercowo-naczyniowych o ponad 30% (badanie EMPA-REG). Głównym działaniem niepożądanym tej grupy leków jest zwiększona częstość występowania zakażeń układu moczowo-płciowego (o ok. 2-4%).
Niewątpliwą zaletą tej grupy leków przeciwcukrzycowych jest podawanie doustne.
Chociaż u większości pacjentów nie odnotowano istotnych, niebezpiecznych powikłań, takich jak hipoglikemie, zgony, zawały, udary, nowotwory, to ze względu na krótki okres dostępności leków na rynku i ich cenę – wskazania w każdym przypadku wymagają indywidualizacji, a decyzję na temat włączenia tych leków powinien podejmować lekarz wspólnie z pacjentem.
autor
dr n.med. Sylwia Zawada-Targoni