W poprzednim artykule zamieściłam podstawowe informacje o rehabilitacji medycznej i fizjoterapii sportowej.
Dzisiaj opracuję temat rehabilitacji otolaryngoloicznej.
Na rehabilitację otolaryngologiczną składają się różnorakie czynności, obejmujące diagnostykę i poprawianie stanu pacjenta, zespolone z prewencją wtórną, czyli zahamowaniem anomalii chorobowych.
Rehabilitacja otolaryngologiczna dzieli się na:
- rehabilitację słuchu
- rehabilitację głosu i mowy
- rehabilitację zawrotów głowy
- rehabilitację szumów usznych
- rehabilitację zaburzeń połykania
- rehabilitację pacjentów po usunięciu krtani (laryngektomii) spowodowanym nowotworem złośliwym.
Na chwilę obecną, omówię rehabilitację słuchu oraz głosu i mowy, a w kolejnych artykułach opublikuję wiadomości o pozostałych rehabilitacjach otolaryngologicznych.
Rehabilitacja słuchu zazwyczaj realizowana jest z pacjentami po wszczepieniu implantu ślimakowego, po urazowej utracie słuchu oraz niedosłyszącymi.
Rehabilitacja słuchu jest szczególnie ważna w przypadku dzieci głuchych lub niedosłyszących, ponieważ uszkodzony zmysł słuchu pozbawia możliwości prawidłowego rozwoju mowy oraz intelektualnego. Celem rehabilitacji słuchu chorego dziecka jest jego przystosowanie do samodzielnego życia w społeczeństwie. Najlepsze efekty rehabilitacji uzyskuje się, gdy rozpoczyna się ona najwcześniej, jak to możliwe. Najistotniejszą rolę odgrywa pierwszy rok życia dziecka. W przypadku dziecka niedosłyszącego od urodzenia, aparat słuchowy powinien zostać zastosowany między szóstym a ósmym miesiącem życia.
W procesie rehabilitacji słuchowej udział biorą tacy lekarze, jak:
- laryngolog
- audiolog
- foniatra
- psycholog
- logopeda.
Rehabilitację słuchu może wspomóc też fizjoterapeuta, stosując kinezyterapię, która zapewnia rozwój ruchowy i koordynację wzrokowo-ruchową.
Rehabilitacja głosu i mowy to terapeutyka emisji głosu, która podnosi komfort mówienia. Obejmuje ona diagnostykę i leczenie zaburzeń głosu i mowy. Postępowanie diagnostyczno-lecznicze głosu i mowy wiąże się z rehabilitacją słuchu, bo dotyczy pacjentów po wszczepieniu implantu ślimakowego, ale też z czynnościową chrypką, zaburzeniami płynności mowy (jąkaniem), mutacjami zależnymi od hormonów, defektami artykulacji spowodowanymi zabiegami lub operacjami w obrębie jamy ustnej i gardła, z chorobami organicznymi krtani (takimi jak: guzki głosowe, niedowłady, porażenia fałdów głosowych), z dysfonią (wielopostaciowym zaburzeniem głosu, dotyczącym barwy, częstotliwości, poziomu głośności, czasu trwania), po mikrochirurgii krtani lub całkowitym jej usunięciu, oraz neuropsychiatrycznych.
Powszechna etyka czynności rehabilitacyjnych głosu i mowy zawiera:
- rozpoczęcie rehabilitacji należycie wcześnie
- zwracanie uwagi na pierwsze objawy poprawy głosu
- realizację planu leczenia zaburzeń narządu głosu przy ścisłej współpracy i zaufaniu pacjenta do lekarzy oraz logopedów
- dostosowanie programu rekonwalescencji do indywidualnych potrzeb pacjenta (uwzględniając wiek, płeć, inteligencję, kulturę osobistą, zawód, zasadniczy stan zdrowia)
- uwzględnienie sprawności innych zmysłów pacjenta, takich jak słuch, wzrok czy dotyk.
Niezwykle ważne w procesie rehabilitacji głosu i mowy jest nabycie przez pacjenta niezbędnych dla poprawy zdrowia nawyków oddechowych. Piersiowo-brzuszny tor oddychania jest optymalny dla prawidłowej pracy narządu głosu. Bezbłędny sposób oddychania, dostosowany do pacjenta, uzyskuje się poprzez dokonanie oceny sposobu jego dotychczasowego oddychania . Następnie zaleca się wykonywanie ćwiczeń oddechowych wedle ściśle określonych zasad, na które składają się:
- oddychanie co najmniej raz dziennie przed posiłkiem lub około godzinę po nim
- rozluźnianie mięśni szyi i karku poprzez swobodne skręty głowy w lewo i w prawo, oraz przetaczanie głowy po barkach przed rozpoczęciem ćwiczeń
- zachowywanie swobodnej pozycji ramion i barków podczas ćwiczeń
- pochylanie lekko głowy do przodu podczas ćwiczeń (nigdy nie należy odchylać głowy do tyłu)
- nie wydychanie całego nabranego powietrza podczas ćwiczeń.
Ćwiczenia oddechowe pomagają w zwiększeniu pojemności płuc, wzmocnieniu grup mięśniowych biorących udział w oddychaniu, nauce ekonomicznego zużywania powietrza w czasie fonacji (procesie powstawania głosu w następstwie drgań więzadeł głosowych pod wpływem wydychanego powietrza – zachodzi ona w krtani i prowadzi do powstania dźwięku krtaniowego).
Opanowanie prawidłowego sposobu nabierania powietrza stanowi podstawę do rozpoczęcia ćwiczeń fonacyjnych i artykulacyjnych.
Ćwiczenia fonacyjne polegają na ustaleniu właściwej dla pacjenta wysokości głosu, przy której fonacja i mówienie są swobodne oraz pozbawione wysiłku. Ćwiczenia te pomagają w nabyciu umiejętności modulowania wysokości głosu, jak również jego natężenia w szepcie, głosie normalnym i w krzyku.
Ćwiczenia artykulacyjne wyrabiają wyrazistość artykulacji samogłosek i spółgłosek, zwolnienie tempa mowy i koordynację fonacyjno-artykulacyjno-oddechową dzięki mówieniu frazami. Ćwiczenia te pomagają w nauce uruchamiania i wykorzystywania rezonatorów nadkrtaniowych (jamy nosa, zatok przynosowych, jamy ustnej z gardłem) oraz podkrtaniowych (jamy podgłośniowej), które sprawiają, że dźwięk wytwarzany w krtani wzmacnia się. Dzięki systematycznemu wykonywaniu wymienionych powyżej ćwiczeń pacjent opanowuje prawidłową emisję głosu i optymalną pracę głosem w warunkach codziennego życia, a także podczas wykonywania pracy zawodowej.
W czasie rehabilitacji głosu i mowy jednym z najważniejszych czynników decydujących o jej skuteczności jest systematyczne wykonywanie ćwiczeń. Leczenie zaburzeń głosu i mowy wymaga kompleksowego, wielospecjalistycznego postępowania, dostosowanego do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Autorka: Beata Kowalczyk
Źródła: